PROF. DR. M. ŞAKAR VE ÇALIŞMA YASALARI

MOZAİK

İsmail BAYER

Akbank Sanat 2007/2008 Açılış Programına “Buluşma” ile başlıyor. Bu özel projede şiir, dans, gitar, piyano ve keman içiçe. Genco Erkal’ ın her dinleyişimizde tadı damağımızda kalan Nazım’ dan şiirleri okuyuşu. Zeynep Tanbay’ın dansının da eklenmesiyle, değişik bir sunum gerçekleşiyor. Toros Can piyanoda yine bize sürprizler yapıyor. Ankara’ da dinlediğim Bekir Küçükay’ın gitarını bu kez İstanbul’da dinliyorum. Özcan Ulucan kemanıyla bizi başka bir seyahate başlatıyor.
TİSK’in Sosyal Politika Gündeminde, “AB İlişkileri Deneyimleri Işığında Özel İstihdam Büroları Aracılığıyla Dönemsel Çalışma” misafir konuşmacı Muntz’u dinledikten sonra, işçi sendikaları bu konuşmayı nasıl değerlendirirlerdi acaba demekten kendimi alamıyorum. Bu program nedeniyle, “Buluşma” nın programında ilk sahne alan harika çocuk, Mertol Demirelli’ yi piyanoda dinlemeye yetişemiyorum. İstenilen her şeye yetişilemiyor.

Ama etkinlikte değişik enstrümanları dinlerken, çalışma yaşamının odalarında da gezintimi sürdürüyorum. İş müfettişi olduğum dönemlerden alışkanlığım vardı. Sosyal Sigortalar ile ilgili gelişmeleri izlemeye çalışır, bu konuda yayımlanan çalışmaları da takip ederdim. Teknik konular, hesaplama yöntemleri, yararlanmada farklılıklar, ortaya çıkan sorunlar, güncelliğini hep korudu. Bundan böyle daha güncelleşecek. Sorular artacak, verilen yanıtlar, getirilen çözümler tartışılmaya devam edecek.

Çalışma yaşamının değişik düzenlemelerini, daha açık anlatımla, iş yasalarından sendikalara, toplu sözleşme düzenlemelerinden sosyal güvenlik yasalarına, eleştirel, hatta zaman zaman muhalif ve bu tavrını açıkça her platformda belirtmekten kaçınmayan bir akademisyenin kapısından girerek adeta odaları dolaşıyorum.

90’lı yılların başlarındaydı, Doç. Dr. Müjdat Şakar’ın ilk kitabı ile karşılaşmıştım. “Sosyal Sigortalarda Emekli Aylığı Miktarının Belirlenmesi ve Değişen Geçim Koşullarına Göre Ayarlanması.. 506 Sayılı Kanun Emeklilik Programı Açısından Değerlendirme ve Öneriler”[1]. Marmara Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku öğretim üyesiydi. Bu görevini hâlâ sürdürüyor. Bir dönem bölüm başkanlığı da yapmıştı.

Bu kitabı ile birlikte, bende bıraktığı izlenim, sosyal güvenliğe ağırlık vereceği doğrultusundaydı.

Yasal durum ve emeklilik seçeneklerini incelerken, uluslararası belgelerde yer alan standartları da dikkate alarak değerlendiriyordu. Ulusal düzeyde uygulamayı irdelemekle kalmıyor, eleştirel bir bakışla da önerilerini getiriyordu.

Şimdiki uygulamaların yön değişmesine bakıldığında, Hocamız 90’lı yılların başında neler söylüyordum 2010’lara doğru durum nasıl diye bir kitap yazmaya kalksa herhalde, “durum vahim” derdi. Sonuçta değerlendirmesinden birkaç cümleyi aktaracağım. “… hiçbir dönemde emeklileri memnun edecek bir yöntem bulunamamış, son yıllarda giderek yükselen enflasyonun yükü, aylıkları yeterli seviyede arttırılmayan emeklilere yüklenmiştir.” Ve devam ediyor “…artık bu konuda yeni yöntemler üzerinde durulmasının zamanı gelmiştir.” Bu satırlar, 90’lı yılların başlarında kaleme alınmış satırlar.

Gelecek yıllarda, 5510 sayılı yasa bir şekilde uygulanmaya başladığında hocamızın bu konuya 2000’li yıllardan bir bakış getirmesi, neler söylemiştik, neler oldu demesi, çok yararlı olur düşüncesindeyim.

Değişik gazetelerde, aralıklarla da olsa köşe yazılarıyla günceli izleyerek, görüşlerini her fırssatta aktarmaya çalışırken, keskin eleştiriler yapmakla kalmıyor, öneriler getiriyor ve uygulamada çıkan sorunlara çözüm getirmeye çalışıyordu. Sorularla, bilgilendirme sürecine girerek, kürsüden öğrencilerine seslenmesinin ötesinde, yaşamda bu yasadan yararlananlara ve uygulayanlara da öğretmenlik yapıyordu.

Bazı toplantılarda karşılaşıyorduk; kısa sohbetler oluyordu. Yaşamı ve güncel sorunları iyi izliyordu. Dergilerde daha kapsamlı yazılarını da zaman zaman izliyordum.

İstanbul Üniversitesi’nde Prof. Dr. Berrin Ergin’in düzenlediği bir toplantıydı. Basın çalışanları ile ilgili sorunlar tartışılacaktı. Konuşmacılar arasında Prof. Dr. Müjdat Şakar’ ın ismini gördüğümde şaşırmıştım. Bu konuda birkaç kişinin çalışması vardı. Prof. Şakar bu konuda ne söyleyecek diye merakla gitmiştim toplantıya. 2000’li yılların başlarıydı. Konuşmasını izledikten sonra, bu konuda kitabı çıktığında da okumuştum. Hocamız yeni bir alana doğru yol almıştı. “Basın İş Hukuku. Gazetecilerin Çalışma İlişkileri”[2]

Gazetecilerin çalışma ilişkilerinin uluslararası ve ulusal düzeydeki gelişimini aktarmak ile işe başlıyordu. Temel sorunları aktarırken gerçekçi saptamalarla olguyu koyduktan sonra, bireysel iş hukuku açısından konuyu ele alıyordu. Basın İş Yasası’nı inceliyordu. Bu konuda iki-üç kitaptan fazla ürün yoktu 2000 yılların başlarında. Şimdi de artmış değil zaten. Kitapta kısa da olsa, kollektif iş hukuku açısından da gazetecilerin çalışma ilişkileri değerlendirilip, sosyal güvenlik hukuku açısından da özellikle itibari hizmet süreci ele alınıyor.

Anadolu Ajansı ile Cumhuriyet Gazetesi dışında TİS’nin olmadığı, yazılı basına, medyanın da eklenmesine karşın, 212’den 4857’ye yönelmenin yaşandığı günümüzde, aslında bu kesimin yeniden ele alınarak, düzenlemelerin masaya yatırılıp, bir sıçramaya yönelinmesi gerekir diye düşünüyorum.

Öğrencilerin yararlanmasının yanı sıra avukatların da çantalarında bulunması gereken yasalarla ilgili başvuru kitapları da hazırlayan Hocamız yasa, tüzük ve yönetmelikleri, genel gerekçelerle, notlandırarak , Resmi Gazete derlemesinden öteye geçip, titiz çalışmalar da yapmıştır. “İş Hukuku Mevzuatı”[3] 2006’ da 7.baskıya ulaşmıştır. Yine “Yeni Sosyal Güvenlik Kanunları”[4] ise 5502-5510 öncesi 2006 başlarına kadar olan mevzuatı, toplu olarak sunuyor.

2000’li yıllara yaklaşırken, iş yasalarını değerlendiren “İş Hukuku Uygulaması” nın 1998’ deki ilk baskısı, 2006’ ya gelindiğinde doğal olarak hep yenilenerek 7.baskıya ulaşmıştır[5]. 4857 sayılı Yeni İş Yasası henüz çıkmamıştı. 2003 başlarıydı. Ankara’ da HARB-İŞ’ in düzenlediği bir toplantıda izlemiştim hocamızı. Tasarı Taslağını eleştirirken izlediği yöntem, dinleyenlerce ilgiyle karşılanmıştı. 7.baskıya ulaşan “İş Hukuku Uygulaması” kitabında, 4857 sayılı Yeni İş Yasası ile birlikte Basın-İş ve Deniz-İş hukukunu da incelemektedir. Sendikalarda, kamu sendikalacılığını da ele almıştır. Toplu sözleşme düzeni de incelenerek, çalışma yasalarının toplu bir değerlendirmesi yapılmıştır. Bir ders kitabı olmasının yanı sıra, çalışma yaşamı ile ilgilenenlerin de yararlanacağı bir kitaptır. Hocamızın eleştirel değerlendirmeleri, sunuş yazısından itibaren bakış açısını da belgelemektedir.

Carole Alston değişik bir ses rengi olan zenci bayan cazcı. Piyano, davul ve kontrbas eşliğinde blues parçalarda bizi sakin limanlara taşıyor. Zenci, beyaz, ama müzik bir, yaşam bir ve yaşamın renkleri insanlar. Basında, medyada Anayasa tartışmalarındaki içerik ve uslupdan sıkılmış bir şekilde nereye gidiyorlar karamsarlığına kapılıyorum. Tek Gıda-İş ile TUGİS’ in ortak düzenlediği Sosyal Diyalog Projesi ile ilgili toplantıda sosyal tarafların birlikte diyaloğu geliştirme girişimlerinin, politik arenaya yansıyamamasının burukluğu içinde bu konsere yetişiyorum. Caz müziğinin, zencilerin kendilerini gösterme, biz de varız deme, duygusallıkla başkaldırının, tınılarla örüldüğü, insanı saran müziği içinde eriyip gitmek var. Ama kafanıza sosyal güvenlik takılınca olmuyor. “İtibari Hizmet” süreci gibi mikro bir konuda yaşanan diyaloğun, anlama, algılama ve çözüm getirmedeki kısırlığı ve yabancılığı karşısında, eski bir bürokrat olarak söyleyecek söz bulamayıp, tıkanıp kalıyorsunuz. Hiç değilse müzik sizi biraz sakinleştiriyor. Sosyal Güvenlik sistemindeki karmaşa ya sakin yaklaşalım ki daha da karışmasın.

Hocamızın ilk baskısı 1994’ te yapılan, “Sosyal Sigortalar Uygulaması”[6] kitabı ise 2006’ da 8. baskısına ulaşmıştır. Günümüzde sosyal güvenlik sisteminin durumunu belirlemek için, sunuş yazısından bazı satırları aktarmak istiyorum. “… “Sosyal Güvenlik Reformu” beklentisi içinde uzun süredir yeni bir baskı yapmadığımız kitabın 7. baskısını, Hükümetin IMF’ye reform taahüdünde bulunup, kapalı kapılar ardında yasa taslakları hazırladığı bir dönemde öğrencilerimizi daha fazla ders notundan mahrum etmemek için Kasım 2004’ te yayınlamaya karar vermiştik. Kitap piyasada kısa sürede tükendi. Ancak reform kanunları bir türlü çıkmadı. Öğrencilerimizi kitapsız bırakmamak için değişiklikler işlenmiş 8. baskıyı yayımlamak durumunda kaldık” demektedir.

Geçtiğimiz yılın sonlarına doğru, Kamu-İş’ in düzenlediği Sosyal Güvenlik ile ilgili kapsamlı seminerde sunduğu tebliğindeki eleştirel tavrını bildiğimden, bu kitabın 9. baskısı, şüphesiz daha da anlamlı olacaktır. Sigortalı tanımlarına, “4a’lı b’li c’li” tanımlarını da getiren Prof. Dr. Şakar’ dır. Önce bir dergideki yazısında bunu aktarmış, sonra seminerlerde de yinelemiştir. Hatta kendi deneyimlerinden hareketle uygulamadaki çelişkileri açıklaması ise hocamızın yaşamla ne denli içiçe olduğunun bir göstergesi olmaktadır.

Tanıtmaya çalışacağım son kitabı da, Temmuz 2006 tarihini taşımakta ve 2. baskısını yapan çalışmasıdır. “Gerekçeli ve İçtihatlı İş Kanunu Yorumu. Gözden Geçirilmiş 2. Baskı”[7]. Bu çalışmada 4857 sayılı İş Yasası madde madde ele alınmaktadır. Diğer ilgili yasalar ve yönetmelikler de kitaba eklenmiştir. Bu çalışma da, ders kitabı boyutunu aşan, uygulamacıların yararlanacakları, sorularının yanıtlarının yanısıra, örnek yargı kararlarını da bulacakları bir çalışmadır.

Prof. Dr. Müjdat Şakar’ın 2008’ de yeni baskılarla çalışmalarını zenginleştirerek bizlere sunacağını umuyorum. Ama en çok başlangıç noktası Sosyal Güvenlik Sistemi’ne ilişkin çalışmalarını, yeni yasa uygulaması ve eleştirel bakışını merakla bekliyorum. Her şeye yetişilemiyor, ama geç kalmamak da gerekiyor.

Prof. Dr. Müjdat Şakar’ın kitaplarından, dergi sayfalarındaki makalelerine, seminerlerdeki tebliğlerinden, değişik gazetelerdeki yazılarına bir bütünsellik içinde baktığınızda, odaları dolaştığınızda çizgisindeki güncellikten kopmayan eleştirel bakışlarını hep sürdürdüğünü görüyoruz. Tüm iş yasalarından, sendikalara, toplu sözleşme düzeninden, sosyal güvenlik yasalarına uzanan geniş yelpazede, çalışma yaşamına Marmara Üniversitesi’nden farklı bir bakış getirdiğini belirtebiliriz.

Üç yıldır özellikle gelip izliyorum. Balat’a çekilen eski Galata Köprüsü üzerinde açılan Tasarım Fuarını. Neler üretiliyor? Nasıl açık, yaratıcı kafalar, eğitim kurumlarından gençlerin solukları, bu dünya, bu yaşam, bu insanlar, bizi nerelere taşıyacak diye mutlu oluyorsunuz. Politikacılara gezi düzenleyip bu sergilere taşımak gerek. O zaman farklı bakışlarla, temcid pilavına dönen kısır takıntılar aşılır mı diye de düşünmüyor değilim doğrusu. Kafaların açıklığı, yaratıcılığı, nereye kadar kalıba dökülebilir, kapatılabilinir.

Ve Sosyal Güvenlik Sistemi’nde neyi kucaklamaya çalışıyoruz? Nereye gidiyoruz? Geleceğe ilişkin güvenceyi, güvensizliğe dönüştürerek bugünden ne bekleyebiliriz? Önemli olan bugünü kurtarmak değil, geleceği kurmak.

DİPNOTLAR
1. ŞAKAR, Doç.Dr.Müjdat “Sosyal Sigortalarda Emekli Aylığı Miktarlarının Belirlenmesi ve Değişen Geçim Koşullarına Göre Ayarlanması” Kazancı Kitap Ticaret, 1993, İstanbul, 204 Syf.
2. ŞAKAR, Prof.Dr.Müjdat “Basın İş Hukuku. Gazetecilerin Çalışma İlişkileri” Beta Basın Yayım Dağıtım, Ekim 2002, İstanbul, 184 Syf.
3. ŞAKAR, Prof.Dr.Müjdat “Genel Gerekçeleriyle Notlu İş Hukuku Mevzuatı” Yenilenmiş 7.Baskı Der Yayınları, 2005, İstanbul, 515 Syf.
4. ŞAKAR, Prof.Dr.Müjdat “Genel Gerekçeleriyle Yeni Sosyal Güvenlik Kanunları” Der Yayınları, 2006, İstanbul, 438 Syf.
5. ŞAKAR, Prof.Dr.Müjdat “İş Hukuku Uygulamaları Bireysel ve Toplu İş Hukuku, Basın İş Hukuku, Deniz İş Hukuku” Der Yayınları, 2006, İstanbul, 468 Syf.
6. ŞAKAR, Prof.Dr.Müjdat “Sosyal Sigortalar Uygulaması” Yenilenmiş 8.Baskı Der Yayınları, Mart 2006, İstanbul, 346 Syf.
7. ŞAKAR, Prof.Dr.Müjdat “Gerekçeli ve İçtihatlı İş Kanunu Yorumu” Gözden Geçirilmiş 2.Baskı Yaklaşım Yayınları, Temmuz 2006, Ankara, 920 Syf. İşveren Dergisi Eylül sayısı İçin

İŞVEREN DERGİSİ – EYLÜL 2007